Отмечая литературные юбилеи 2025 года, не только вспоминаем писателей по именам, но и перечитываем их произведения!
МАЙ 2025
6 мая – 85 лет со дня рождения Владимира Липского, белорусского писателя
Уладзімір Сцяпанавіч Ліпскі – беларускі пісьменнік, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь (2001), Літаратурнай прэміі імя Янкі Маўра (1993), Васіля Віткі (1997) і Аляксандра Грына (2008), Міжнароднай прэміі Альберта Швейцара (1998). За поспехі ў галіне духоўнага адраджэння і журналістыкі адзначаны спецыяльным дыпломам “Чалавек года – 95”. Вядомы пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, старшыня праўлення Беларускага дзіцячага фонду, член Нацыянальнай камісіі па правах дзіцяці. Член Саюза пісьменнікаў СССР, член Саюза пісьменнікаў Беларусі.
Уладзімір Ліпскі нарадзіўся 6 мая 1940 годзе ў вёсцы Шоўкавічы Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці ў сялянскай сям’і.
У 1960 годзе скончыў Мінскі тэхнікум харчовай прамысловасці. У 1960-1964 гады пасля заканчэння тэхнікума працаваў на Гарадзейскім цукровым заводзе (слесар, старшыня прафсаюзнага камітэта).
У 1966 годзе скончыў факультэт журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта імя У. І. Леніна. Працаваў у нясвіжскай раённай газеце “Чырвоны сцяг” (1964-1967). У 1967-1968 гадах – першы сакратар Нясвіжскага райкама камсамола, у 1968-1976 – у апараце ЦК ЛКСМБ, у 1976-1978 – адказны сакратар праўлення Саюза пісьменнікаў Беларускай ССР. З 1978 года – галоўны рэдактар беларускага дзіцячага часопіса “Вясёлка”.
З 1988 года – старшыня праўлення Беларускага аддзялення Савецкага дзіцячага фонду, затым – прэзідэнт Беларускага дзіцячага фонду, віцэ-прэзідэнт Міжнароднай асацыяцыі дзіцячых фондаў. Ініцыятар і старшыня журы I Усебеларускага фестывалю народнага гумару ў вёсцы Аўцюкі Калінкавіцкага раёна Гомельскай вобласці (1995). У рэспубліканскім друку выступае з 1964 года.
У 1971 годзе выйшла яго першая кніга публіцыстыкі “Райкамаўскія будні”. Затым рушылі ўслед кнігі публіцыстыкі “День за днём” (1973), “Знайдзі сябе” (1974), “Якое яно, шчасце?” (1977), кніга-нарыс “Прыдзвінскі цуд” (1975), “Падкідыш” (1995).
Уладзімір Ліпскі выдаў кнігу-дзённік “Бацькі і дзеці” (1995, 2002), дакументальную аповесць пра сваіх землякоў “Адпяванне жывых” (1993).
Вынікам шматгадовых архіўных пошукаў стала кніга У.С. Ліпскага “Я: Праўдзівы аповяд пра твой і мой радавод” (1998).
Лёсу вядомых беларусаў прысвечаныя кнігі: “Крутыя вёрсты” (пра жыццё Героя Савецкага Саюза З. Тусналобавай-Марчанка), “Любі мяне пры ўсякай долі” (у сааўтарстве з украінскім пісьменнікам Б. Чалым), аповесці “Урокі Купрэвіча”, “Нарачанская чайка”, “Басанож па зорках” , “Сын дня”, “Янкаў вянок: дзецям пра Янку Купалу”, “Мужык”.
У.С. Ліпскі стаў вядомы перш за ўсё як аўтар дзіцячых кніг: “Рыгоркавы прыгоды” (1974), “Марынчына казка” (1977), “Клякса-Вакса і Янка з Дзіўнагорска” (1993), “Як Бог стварыў свет”, “Наша Маша”, “Пра Андрэйку Добрыка і чорціка Дуроніка”, “Прыгоды Нуліка”, “Вясёлка над Нёманам”, “Я тут жыву”, “Каралева белых прынцэс”, “Мілаградскі конік”, “Мая Беларусь”.
Па кнізе “Вясёлая азбука” у Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры пастаўлены спектакль “Прыгоды ў замку Алфавіт”.
Творы У.С. Ліпскага змешчаны ў шматлікіх калектыўных зборніках, школьных падручніках, перакладаліся на рускую, украінскую, літоўскую інямецкую мовы.
15 мая – 760 лет со дня рождения Данте Алигьери (1265-1321) итальянского поэта
"Божественная комедия" — грандиозный памятник поэтической культуры и настоящая энциклопедия средневекового мировоззрения. В ней поэт совершает путешествие через три царства загробного мира и с удивительной наглядностью и ясностью изображения дает живую, запоминающуюся картину происходящего там…
16 мая – 115 лет со дня рождения Ольги Берггольц, советской поэтессы, прозаика, драматурга, писательницы и военного журналиста (1910-1975)
Ольга Федоровна Берггольц родилась в Санкт-Петербурге в семье врача. С 6 лет сочиняла стихи, её первый стихотворный альбом, посвящённый матери, датируется 6 ноября 1920 года, а первое стихотворение «Ленин» было напечатано в газете «Красный ткач» в 1925 году. Берггольц училась на Высших курсах при Институте истории искусств. 1928 год. В возрасте 18 лет поступила на филологический факультет Ленинградского университета. Окончив в 1930 году с отличием университет, уезжает работать в Казахстан военным корреспондентом газеты «Советская степь», о чём рассказала в книге «Глубинка» (1932). Вернувшись в Ленинград, работала редактором в газете завода «Электросила». В 1934 году поэтессу приняли в Союз писателей, откуда несколько раз исключали, а затем снова восстанавливали. В 1940 году вступила в ВКП(б). Известие о начале войны застало Ольгу в Ленинграде. Она тут же пришла в местное отделение Союза писателей и предложила свою помощь. Её отправили на радио. На протяжении всей блокады тихий голос поэтессы поддерживал в ленинградцах победный дух, ее стихи вселяли надежду. Именно Берггольц стала олицетворением стойкости блокадников. Здесь родились ее лучшие произведения. "Ленинградская поэма" Ольги Берггольц посвящена защитникам города и мужественным его жителям. Именно Берггольц Ольга Федоровна сообщила ленинградцам в 1943 году радостную новость о прорыве блокады. Летом 1942 года поэтесса получила медаль "За оборону Ленинграда". После окончания войны именно ее слова были высечены на гранитной плите мемориального кладбища: "...никто не забыт и ничто не забыто". После смерти были опубликованы дневники поэтессы, которые представляют огромную ценность и хранят множество счастливых и болезненных воспоминаний.
24 мая – День славянской письменности и культуры
День славянской письменности и культуры связан с именами Кирилла и Мефодия, которые создали славянскую письменность и перевели с греческого языка богослужебные книги. Среди них – апостольские послания, Псалтырь и избранные чтения из Евангелия.
24 мая – 120 лет со дня рождения Михаила Шолохова, русского советского писателя, журналиста, военного корреспондента, киносценариста, лауреата Нобелевской премии по литературе (1965 г.) (1905-1984)
Михаил Александрович Шолохов родился на хуторе Кружилин в станице Вёшенской (ныне – хутор Кружилинский в Шолоховском районе Ростовской области) Российской империи. Во время Гражданской войны был у красных и дослужился до командира. Затем, уже после ее окончания, перебрался в Москву. После переезда в Богучар он поступил в гимназию Воронежской губернии. По окончании снова вернулся в столицу, хотел получить высшее образование, но не смог поступить. Чтобы прокормить себя, ему пришлось устроиться на работу. В этот недолгий период он сменил несколько специальностей, продолжая заниматься самообразованием и литературой. Первое произведение писателя было напечатано в 1923 году. Шолохов начинает сотрудничать с газетами и журналами, пишет для них фельетоны. Эпопея “Тихий Дон” принесла автору настоящую известность. Постепенно она стала популярной не только на территории СССР, но и в других странах. Вторым большим произведением писателя стала «Поднятая целина», удостоенная Ленинской премии. Во время Великой Отечественной Шолохов был военным корреспондентом. В это время он написал немало рассказов, посвященных этому страшному времени. В 1965 год стал для писателя значимым – ему была присуждена Нобелевская премия за роман «Тихий Дон». После выхода «Тихого Дона» у критиков возникли сомнения в том, что автором такого большого и сложного романа действительно является столь молодой автор. По распоряжению самого Сталина была учреждена комиссия, которая провела исследование текста и вынесла заключение: эпопея действительно было написана Шолоховым.
Рассказ Михаила Шолохова "Судьба человека" трогает суровой жизненной правдой и гуманизмом. Просто и сильно рассказана писателем история шофера Соколова, потерявшего во время войны семью, пережившего все ужасы немецкого плена, трудности военной жизни и сумевшего сохранить большую нежность и любовь к людям.
24 мая – 85 лет со дня рождения Иосифа Бродского, российского и американского поэта, драматурга, переводчика, педагога, лауреата Нобелевской премии по литературе (1987 г.) (1940-1996)
Иосиф Александрович Бродский родился в Ленинграде в еврейской семье. Его отец был фотожурналистом, военным корреспондентом на флоте, мать — бухгалтером. Раннее детство Иосифа пришлось на годы войны, блокады, послевоенной бедности и прошло без отца. В шестнадцать бросил школу и на несколько лет зажил той жизнью, которую вели многие свободолюбивые юноши из интеллигентных семей: работал в геологических экспедициях, в свободное время упорно занимался самообразованием. Начал писать стихи. Какое-то время пытался заниматься в литературной студии, но бессмысленность этого времяпровождения сразу стала очевидной. Бродский появился как законченный и самоценный поэт сразу, с первых же стихотворений. Единственным человеком, который поддержал молодого философа-поэта, была Анна Ахматова. Она признала в молодом человеке при первой встрече очевидный талант. Лауреат Нобелевской премии по литературе 1987 года «за всеобъемлющее творчество, проникнутое ясностью мысли и поэтической интенсивностью». Однако на Родине до эпохи перестройки его так и не признали. Только в 90-х годах его труды начали публиковаться на территории бывшего СССР. В июле 1972 года Бродский переехал в США и принял пост «приглашённого поэта» в Мичиганском университете в Энн-Арборе, где преподавал с перерывами до 1980 года. Он преподавал историю русской литературы, русскую и мировую поэзию, теорию стиха, выступал с лекциями и чтением стихов на международных литературных фестивалях и форумах, в библиотеках и университетах США, в Канаде, Англии, Ирландии, Франции, Швеции, Италии. Уже после получения Нобелевской премии на вопрос студентов, зачем он до сих пор преподаёт (ведь уже не ради денег), Бродский ответит: «Просто я хочу, чтобы вы полюбили то, что люблю я».
27 мая – 125 лет со дня рождения Владимира Жилки, белорусского поэта, переводчика, критика (1900-1933)
Уладзімір Адамавіч Жылка нарадзіўся 27 мая 1900 года ў вёсцы Макашы, якая зараз знаходзіцца ў Мінскай вобласці, у сям'і сялян. Пачатковую адукацыю будучы паэт атрымаў у Міры, а ў 1914 годзе разам з сям'ёй пераехаў у Мінск, але застаўся там ненадоўга: падчас Першай сусветнай вайны яго сям'я збегла ў Тульскую губерню. Там будучы паэт вучыўся ў Багародзіцкім агранамічным вучылішчы. У 1917 годзе сям'я вяртаецца ў Мінск.
Да сакавіка 1920 года Жылка працаваў настаўнікам у 21-й мінскай беларускай пачатковай школе. У той час ён далучыўся да сталічнага культурнага руху: наведваў клуб "Беларуская хатка", друкаваўся ў мінскіх выданнях, сябраваў з Купалам, Бядулем, Чаротам і іншымі літаратурнымі дзеячамі. Дарэчы, знаёмства з Чаротам не прайшло марна — пазней Жылка працаваў аграномам нацыяналізаванага маёнтка пад Мінскам, якім той кіраваў.
Аднак не толькі паэзія цікавіла Жылку. Быў час, калі ён ўваходзіў у партыю беларускіх эсэраў і прымаў удзел у антыпольскім падполлі.
Восенню 1920 года Уладзімір Жылка захварэў на сухоты і пераехаў да дзеда ў вёску Падлессе Навагрудскага павета. Пасля таго, як быў падпісаны Рыжскі дагавор, ён апынуўся ў Заходняй Беларусі, а потым працаваў у Вільні ў беларускай кнігарні.
Пасля таго малады паэт шмат вандраваў, у тым ліку жыў у Чэхіі да 1926 года. Там, у Празе, вучыўся на гістарычна-філалагічным факультэце Карлава ўніверсітэта і працаваў рэдактарам часопіса "Новы прамень".
У 1926 годзе Уладзімір Жылка вярнуўся ў Беларусь – прыехаў у Мінск на акадэмічную канферэнцыю па рэформе беларускага правапісу, ды так і застаўся ў БССР. Неўзабаве на Радзіме ён апынуўся ў бурлівым водавароце літаратурнай дзейнасці: стаў літсупрацоўнікам рэдакцыі газеты "Звязда", уваходзіў у літаратурныя аб'яднанні "Маладняк" і "Узвышша". Таксама ў гэты ж час выкладаў беларускую літаратуру ў Мінскім музычным тэхнікуме.
Аднак 19 ліпеня 1930 года Уладзімір Жылка быў раптоўна арыштаваны ДПУ БССР па справе "Саюза вызвалення Беларусі" і ў наступным годзе асуджаны на 5 гадоў высылкі. Мары аб плённай працы ў родных мясцінах былі зноў парушаны.
Ва Уржуме Кіраўскай вобласці, дзе адбываў пакаранне, паэт працаваў загадчыкам гаспадаркі і выкладчыкам літаратуры ў медыцынскім тэхнікуме. Але неўзабаве яго сур'ёзнае недамаганне абвастрылася. У выніку ў 1933 годзе Уладзімір Жылка памёр ад ускладненняў туберкулёзу лёгкіх і быў пахаваны на мясцовых могілках.
І толькі праз амаль 30 гадоў, 19 верасня 1960-га, паэт быў рэабілітаваны.
За сваё нядоўгае жыццё Жылка паспеў напісаць шмат вершаў і выдаць некалькі зборнікаў. У друку яго першыя паэтычныя творы з'явіліся, калі паэту споўнілася 20 гадоў. А неўзабаве пабачылі свет і зборнікі вершаў – "На ростані" і "З палёў Заходняй Беларусі".
Адначасова Жылка перакладаў на беларускую мову паэтычныя творы Аляксандра Блока, Адама Міцкевіча, Шарля Бадлера і іншых сусветных паэтаў.
Вершаваная спадчына, якую пакінуў пасля сябе Уладзімір Жылка, прасякнута глыбокім лірызмам. Сімвалічныя вобразы, выкарыстаныя ў іх, ствараюць непаўторную эмацыянальную карціну, уласцівую для чалавека, які тонка адчуваў свет навакольны і ўнутраны свет чалавека. Некаторыя тэмы творчасці Уладзіміра Жылкі перагукаюцца з дэкадэнскім настроем яго эпохі. Але ж акрамя драматычных вершаў паэт пісаў і вельмі светлыя творы, напоўненыя каханнем і любоўю да жыцця.
* * *
Душа мая тужлівая –
Лілея між балот.
Яна ўзрасла, маўклівая,
Між багны сонных вод.
Ёй сніцца неба сіняе,
Дзе сонечна вясна,
І песняй салаўінаю
Атручана яна.
І нешта патаёмнае
Шапоча родна ціш,
І ў ночы цёмна-цёмныя
Чаруе зорна выш.
Наўкол жа ціна брудная,
І плесня, й гадкі пах,
Чыесь ўздыханні трудныя,
Нуда і нейкі жах.
І штось незразумелае
Шуміць-пяе чарот,
Чаго не пойме белая
Лілея між балот.
Каханню нічога не трэба,
Каханне нічога не просе, –
Так радуе сіняе неба,
Так цешыць валошка ў калоссі.
Каханне, як песні пра зоры,
Лятункам заўсёды высока,
І шчасцем у свет, у прасторы
Каханка расквітвае вока.
І нат у затоенай скрусе
Тваіх нераздзеленых пешчаў,
К жалобе ніхто не прымусе
Надзею, што зрушана плешча.
Каханая, любая, квеце!
У палоне вясёлае долі
Ёсць песняй аб кім летуцеці,
І сэрцу даволі, даволі.
І сэрца бясхмарнае ясней
Схіляецца постаццю спелай,
Хоць сэрца яшчэ было б шчасней,
Каб дбаці аб кім яно мела.
***
Каханню нічога не трэба,
Каханне нічога не просе, –
Так радуе сіняе неба,
Так цешыць валошка ў калоссі.
Каханне, як песні пра зоры,
Лятункам заўсёды высока,
І шчасцем у свет, у прасторы
Каханка расквітвае вока.
І нат у затоенай скрусе
Тваіх нераздзеленых пешчаў,
К жалобе ніхто не прымусе
Надзею, што зрушана плешча.
Каханая, любая, квеце!
У палоне вясёлае долі
Ёсць песняй аб кім летуцеці,
І сэрцу даволі, даволі.
І сэрца бясхмарнае ясней
Схіляецца постаццю спелай,
Хоць сэрца яшчэ было б шчасней,
Каб дбаці аб кім яно мела.
